Karakterisering van het "Etimologiewoordeboek van Afrikaans" (EWA)

Abstract

Zesendertig jaar na Afrikaanse etimologieë van Boshoff en Nienaber verscheen er in 2003 een nieuw etymologisch woordenboek van het Afrikaans: het Etimologiewoordeboek van Afrikaans (EWA). Tussen die twee woordenboeken bestaat een wezenlijk verschil. Het werk van Boshoff en Nienaber is vrijwel alleen toegankelijk voor specialisten en niet specifiek bedoeld voor een breed publiek. EWA is juist allereerst bestemd voor de leek die zich interesseert voor de oorsprong en de geschiedenis van de eigen taal. Daarnaast biedt het ook de etymoloog en historisch taalkundige een hoop gegevens en inspiratie voor nader onderzoek. Als etymologisch woordenboek bezit EWA een aantal bijzondere, eigen kenmerken. De selectie van de woorden is bepaald door het beoogde gebruikerspubliek. Als gevolg daarvan bevat EWA verscheidene typen woorden die in traditionele etymologische woordenboeken doorgaans veronachtzaamd worden, zoals afleidingen, samenstellingen, neologismen en gemeenzame spreektaalwoorden. De artikelstructuur wordt gekenmerkt door een hoge graad van uniformiteit en consistentie. Het accent ligt op de zogenaamde etymologia proxima, de etymologie waarbij men één stap teruggaat en de meest directe herkomst van het woord biedt. Voorts is speciale aandacht besteed aan polysemie: niet alleen de herkomst van de dominante betekenis van een woord wordt gegeven, maar ook die van zijn eventuele andere betekenis(sen). Benoemingsmotieven komen ook veelvuldig aan bod. In een eventuele tweede druk zouden opvallende verschillen in vorm of betekenis altijd verklaard of in ieder geval besproken moeten worden. Dat blijft nu nogal eens achterwege. Ook zou voorafgaand aan zo'n volgende editie meer onderzoek naar woordhistorisch materiaal uit primaire bronnen voor met name de 17de–19de eeuw verricht moeten worden. Het zou mooi zijn als deze eerste uitgave van EWA de aanleiding tot een dergelijk onderzoek zou vormen.

Sleutelwoorden: benoemingsmotief, etymologia proxima, etymologia remota, etymologie, etymologisch woordenboek, lexicografie, leenvertaling, macrostructuur, microstructuur, polysemie, woordgeschiedenis