Explaining dysfunctional effects of lexicographical communication

Abstract

During a keynote address at an international conference of AFRILEX articles from a bilingual dictionary with Afrikaans as one of the treated languages was presented. One of the articles was that of the lemma vuvuzela, which contained the example sentence Vuvuzelas maak 'n groot lawaai by sokkerwedstryde [± Vuvuzelas make a lot of noise at soccer matches]. A member of the audience criticised this example for apparently not reflecting the notion of festivity and celebration, with which the vuvuzela is also associated; instead, it seemed that the example focused only on a negative feature of the vuvuzela. From the ensuing discussion it became clear that there seemed to be no theoretical framework against which the criticism could be validated and productively dealt with, even though the lexicographer ultimately offered to review the example.

This article introduces elements of the theory of lexicographical communication and applies them to scaffold such a framework. It is argued that indicators in dictionary articles can be regarded as lexicographic utterances that carry various types of lexicographic messages. These can be systematically and formally analysed to identify functional, non-functional and dysfunctional effects of lexicographical communication. Problems with lexicographical communication can then be diagnosed and addressed. This potential is illustrated by treating the above-mentioned occurrence as a case study. In conclusion, the value of the relevant elements of the theory for the evaluation of dictionaries is briefly outlined.

Keywords: Appeal, dictionary, dysfunctional effect, expressive function, functional effect, information, lexicographer, lexicographic message, lexicographic utterance, lexicographical communication, lexicography, non-functional effect, referential, relational, target user

Die verklaring van disfunksionele effekte van leksikografiese kommunikasie

Gedurende 'n hoofreferaat by 'n internasionale konferensie van AFRILEX is artikels van 'n tweetalige woordeboek met Afrikaans as een van die behandelde tale aangebied. Een van die artikels was dié van die lemma vuvuzela, wat die voorbeeldsin Vuvuzelas maak 'n groot lawaai by sokkerwedstryde bevat het. 'n Lid van die gehoor het hierdie voorbeeld gekritiseer omdat volgens hom dit nie die idee van feestelikheid weerspieël waarmee die vuvuzela ook geassosieer word nie; dit het naamlik gelyk of die voorbeeldsin op slegs 'n negatiewe aspek van die vuvuzela fokus. Uit die voortspruitende bespreking het dit geblyk dat daar nie 'n teoretiese raamwerk bestaan waarvolgens die kritiek bekragtig en produktief hanteer kon word nie, afgesien daarvan dat die leksikograaf aangebied het om die voorbeeldsin te hersien.

Hierdie artikel stel elemente van die teorie van leksikografiese kommunikasie bekend en pas hulle toe om so 'n raamwerk te skep. Daar word aangevoer dat aanduiders in woordeboekartikels beskou kan word as leksikografiese uitings wat verskillende tipes leksikografiese boodskappe dra. Hulle kan sistematies en formeel analiseer word om funksionele, niefunksionele en disfunksionele effekte van leksikografiese kommunikasie te identifiseer. Probleme met leksikografiese kommunikasie kan dan gediagnoseer en opgelos word. Hierdie potensiaal word geïllustreer deur die toepassing van die teorie op die bogenoemde voorval as 'n gevallestudie. Ter afsluiting word die relevante elemente van die teorie se waarde in die evaluering van woordeboeke kortliks uiteengesit.

Sleutelwoorde: Appèl, difunksionele effek, ekspressief, funksie, funksionele effek, inligting, leksikograaf, leksikografie, leksikografiese boodskap, leksikografiese kommunikasie, leksikografiese uiting, niefunksionele effek, referensieel, relasioneel, tekengebruiker, woordeboek